Besmelenin bir ayet olduğuna dair İslam alimleri ittifak içindeler. Çünkü Besmele ‘Nemi’ Suresinde 20. ayet olarak geçmektedir. Ancak sure başındaki besmeleler birer ayet mi, değil mi? Fatiha suresindeki Besmelenin hükmü nedir? Namazlarda Besmele, Fatiha suresi gibi sesli mi sessiz mi okunacak?Bu konuda farklı görüşler ortaya konmuştur.Alusi Tefsirinde, Besmele ile ilgili müfessirlerin
ve mezhep imamlarının farklı görüşleri
şöyle tasnif edilmiştir:
1. Sure başlarındaki Besmele sureden
birer ayet değil.
2. Sure başındaki Besmeleler, surelerden
birer ayettir.
3. Sadece Fatiha Suresinin başındaki
Besmele bir ayet, diğer surelerdeki Besmele
ayet değildir.
4. Besmele, sureleri birbirinden ayırmak
için indirilen müstakil bir tek ayettir.
5. Besmele, tekrar tekrar indirilmesine
rağmen müstakil birer ayettir.
Bu farklı görüşlere sahip tarafların delilleri,
tefsir kitaplarında mevcuttur.
Fatiha suresinin başındaki Besmelenin
farklı bir durumu var. O da Hz. Peygamberin
Fatiha Suresinin yedi ayet olduğuna dair söylemiş olduğu Hadis-i Şeriftir. İslam alimlerinin ekserisi Fatihanın yedi ayet olduğunu
kabul ediyor. İmam Şafii, Fatihadaki besmeleyi birinci ayet olarak kabul ederken İmam-ı Azam Besmeleyi saymıyor. Şafii’nin Fatihada kabul ettiği son ayeti, iki ayet olarak kabul ediyor. Ebu Hanife’ye göre ‘Gayri’l mağdubi aleyhim’ den itibaren
yedinci ayet olmuş oluyor. ‘Fatiha okunmadan kılınan namaz, namaz olmaz’ Hadisini esas kabul eden Şafii,
Besmeleyi Fatihadan bir ayet kabul etlipjiçin, Besmelesiz kılınan namazın sahili ol
mayacağı hükmüne varıyor. İmam ise, namazda Besmele okumanın silimi 1 olduğunu söylüyor. Burada nama/ kıl«lıı»• ‘ kişinin dikkat etmesi gereken Cemaat içinde bir şafiinin hesaba katarak,okumalı. Aksi takdirdi olmuş olur. İmamın Besmele okumayacağına
dair bir kanaata sahip olan bir Şahinin, o
imama uyması halinde, namazı sahih olmayacağı
fetvası verilmiş.
Besmele ile ilgili diğer bir mesele de,
Besmelenin, namazda sesli yerlerde Fatihayla
birlikte sesli okunup okunmayacağıdır.
İmam Şafii: Fatiha hangi vakitlerde sesli
okunacaksa Besmele de orda sesli okunmalıdır
hükmünü verirken, İmam-ı Azam,
bunun aksine bir fetva veriyor.
Şafii miifessirlerden Fahrettin Er-Razi,
namazda Besmelenin muayyen vakitlerde
Fatihayla birlikte sesli okunmasının gerekli
olduğu yönünde bir çok delil ileri sürerken,
Hanefi müfessirlerden En-Nesefi de Tefsirinde
aksi yönde deliller zikir etmiştir.
Bütün bu farklı fikhi görüşler, birer içtihat
olduğu için, bu yanlış, bu doğru şeklinde
bir hüküm vermeye kimsenin hak ve yet
kisi yoktur. Her mü’min mensup olduğu
mezhebin fetvasını doğru kabul eder ve ona
uyar.
Besmele söylemenin farz, vacip, sünnet,
meknıh, haram ve küfür olmak üzere, mükellefe
ait hükümlerden, altı ayrı hüküm
ifade ettiği fıkıh ve tefsir kitaplarında yer almaktadır.
Bu hükümleri kısaca ele alalım