Hüseyin Bin Hisak Kimdir?

menfezli bir kubbe yerleştirilmişti. Bu menfezin etrafında yarı çapı 20 m. olan 60 derecelik bir kavis çizilmişti. Her derece 360 eşit parçaya bölünmüş, 10 derecede bir sıkala üzerine işaretlenmişti. Duvarlar tahta, tahta da bakır levha ile kaplanmıştı. Şam’da bulunan rub’u dâire’ye benzer şekilde
bu âletin yüzeyi üzerinde de kayarak hareket edebilen bir parça bulunuyordu. Kubbenin menfezinden geçen ışınlar, dâire yayının üzerinde hareket eden beyaz bir kurşun üstüne düşürülerek güneşin gâyet-ül-ırtifâı bulunuyordu. Hûcendî, yaptığı bu âletle 994 senesinde ekliptiğin meylini ölçtü ve bu meyli 23 derece 31 dakika 21 saniye olarak buldu. Bu rakam modern ölçümlerle tespit edilen değerden 1 dakika 35 saniye kadar farklıdır. Hûcendî bu rasatında ayrıca Rey şehrinin enlemini de tayin etmişti. Hûcendî, el-Âlet-üşŞâmile isimli bir âlet daha yapmıştır. Önceleri tek bir genişlik için kullanılan bu âlet, usturlab ile rub’ı dâirenin yerini tutuyordu. Âlet, Hibbetullah bin Huneyn tarafından bütün enlemler için kullanılabilir hâle getirildi. Hûcendî, Fahrüddevle adına, gezegenler üzerine yaptığı rasatları Zîc-el-Fahrî adlı  topladı. Bîrûnî, yazdığı Tahdîd-ul-emâkin adlı eserinde Hûcendî’nin çalışmalarını geniş şekilde anlatmıştır. Hüseyin bin ishak; Irak’ta yetişen ve gözle ilgili ilk eseri yazan tıp âlimi. Künyesi, Ebû Zeyd’dir. 810 (H. 194) se- 2- The Observatory in İslam; sh. 118 2- Tahdid-ül emakin; sh. 92 3- Die Mathematiker; sh.nesinde Fırat kıyısındaki Hire kasabasında doğdu. Babası eczacıydı. Babasının laboratuarındaki malzeme ve âletler, Huneyn bin İshak’ta ilme karşı bir ilgi uyandırdı. Basra’ya gidip, meşhûr dil âlimi Hâlid bin Ahmed’den Arap dili ve edebiyatını öğrendi. Esas arzusu tabip olmaktı. Bu yüzden Bağdat’a giderek, Yahyâ bin Maseveyh ve başkalarından tıp ilmini tahsil etti. Ayrıca Yunanca, Süryânice ve Farsça’yı öğrendi. Hocası gibi meşhûr bir tabip olmak istiyordu. Bunun için Anadolu’ya giderek eski doktorların eserlerini asıllarından okuyup inceledi. Bağdat’a yerleşen Huneyn bin İshak’ı, halîfe, tercüme dîvânına reis tâyin etti. On yedi yaşında tıp dersleri vermeye başladı. Yorulmadan çalışmaları tıp alanında söz sahibi olmasına ve halîfe Mütevekkil’in özel doktorluğuna kadar yüksel meşine sebeb oldu. Hu meşhûr tabip, 873 (H 260) senesinde Bağdat’la vefât etti. Huneyn bin İshak, bin göz sahasında meşhûr oldu. Gözle ilgili eseri, sahasında en kıymetli eserler arasında yer aldı. Bu alanda ilk eser verme şerefi Huneyn bin İshak’a âit olup, tıptaki bilgisi, devrine göre en üst seviyedeydi. Halîfe tarafından zehir yapması istenince; “Benim hünerlerim faydalı şeyleri yapmak içindir. Dînimiz, düşmanlarımıza bile iyilikte bulunmamızı emrediyor. Aynı şeyleri dostlarımıza karşı yapmamızı daha çok ister. Benim mesleğim; insanlara hizmet ve onları tedâvi ederek sağlığa kavuşturmak esâsına dayalıdır. Ayrıca her tabip hiç bir-kimseye öldürücü ilâç vermemek için yemin etmiştir” diye cevap vermiştir.bipliği
yanında tercümeciliğiyle de meşhûr oldu. Bu faaliyetlere, halîfe Me’mun zamânında başladı. 856 senesinde Mütevekkilin
Bağdat’ta kurduğu tercüme mektebi ile kütübhânesinin idare işlerini yürüttü. Bu zamân içinde Yunanlı tabip Galen’in eserlerinin hepsini Arapça’ya tercüme etti. Halîfe yaptığı her tercüme kitaba ağırlığınca altın verdi. Lisâna son derece hâkim olduğu için yaptığı
tercümeler sıhhatli ve güvenilirdi. Huneyn bin İshak, yüze yakın eser yazdı. Bu eserlerinden bâzıları şunlardır: 1-EI-Aşr Makâlât fil-Ayn: Göz hakkında yazılan en eski eserdir. Eser, 1926 senesinde İngilizce’ye tercüme edilmiştir. Daha sonra Max Mayerhof Almanca’ya çevirmiştir. 2-Kitâb-ül-Medhal fit- Tıb: Bu eser sorulu-cevaplı şekilde kaleme alınî
Huneyn bin İshak’ın Kitâb-ül- Mesâ’il” adlı eserinin Şeyh Hamdullah hattıyla unvan sayfası ile ilk sayfası mıştır. Eser, Galen’in Arş Parva adlı kitabına, yazdığı bir girişten ibârettir. 3-Kitâb-ül-Mevludîn: Tabiat ilimleri hakkında bir eserdir. 4-Târîh-ul-âlem velmebde’ vel-enbiyâ velmülûk vel-ümem: Kendi devrine kadar olan târihi ihtiva eder. 5-EI-Füsûl-ül>Hipokrâtiyye: Tıp ilmine dâirdir. Basılmıştır. 6-EI-Kavl fî hıfz-il-esnân ve ıstıslâhihâ: Diş sağlığı hakkındadır