Yüce Allah çok bağışlayan ve çok esirgeyendir. Biz aciz kulları her zaman O’na dua etmeli, tövbe istiğfar ederek O’ndan bağışlanma dilemeliyiz. Allah içten bir şekilde af dileyen kullarını bağışlar, cehenneminden ilk önce çıkanlardan eyler. Allah’tan af dilemek, günahları itiraf etmek için yapılan duâ. Allah’a yakın olmak ve O’nun rızasına uygun hareket etmeyi sürdürme isteği, bazı duâ şekillerinin sebebini oluşturur.
Bu bakımdan, insanlar kendilerini Allah’tan uzaklaşmış olarak gördüklerinde, bu kopukluğu pişmanlık, tevbe ve istiğfar (bağışlanma) talebiyle onarmaya çalışırlar.
“Tevbe”nin kelime anlamı “günahı terk etmek, günahsızlık durumuna girmek“. İslâm literatüründeki anlamı ise, “kişinin günah halini bırakıp asıl olan günahsızlık haline dönmesi, günahına pişman olup, bir daha işlememeye azmetmemesi” dâir.
Tevbeye yakın anlamlı kelimelerden biri de “istiğfar”dır. İstiğfar, kulun, Allah’tan kendisini azaptan korumasını istemesi anlamına gelir. Bu isteğin sadece sözle olması yeterli değildir. Azabı gerektirecek davranışlardan da uzak durması gerekir.
Kur’ân’da tevbe ve istiğfarı emreden, Allah’ın tevbeleri kabul edici olduğunu ifade eden pek çok âyet vardır. Sadece ağızla ‘Tevbe ediyorum” demek yeterli değildir. Tevbe edenin, işlediği günah ve günahlardan içtenlikle pişman olması, bir daha işlememeye karar vermesi ve kendini ıslah etmesi gerekir.
Kur’ân’da pek çok âyette tevbenin peşinden kendini ıslah etme ve sâlih ameller işleme zikredilmiştir. “Bir fitne kopmayacağını sandılar, körleştiler, sağırlaştılar, sonra Allah tevbelerini kabul etti; yine de çoğu körleştiler, sağırlaştılar. Allah işlediklerini görür.” (Muide: 71)
Bir âyette “Ey îmân edenler! Allah’a nasûh bir tevbe ile tevbe edin.” (Tahrîm: 8) buyurulmuştur. ”
Nasûh” kelimesinde iki mânâ vardır:
1-İhlâs, içtenlik, hâlislik, samîmiyet.
2-Söküğü ve yırtığı dikme veya yamama.
Buna göre tevbe hem içten ve samimî bir pişmanlıkla yapılacak, hem de günahlardan vazgeçilerek durum düzelmesi olacak; günahın insan şahsiyetindeki zararı giderilecek böylece günahların yaptığı tahribat yamanmış ve onarılmış olacaktır.
Tevbe, sadece ceza korkusuyla veya günahın çirkinliğinden dolayı değil, sırf günahta Allah’a isyan olduğu için, Allah’a karşı kabahatliliğin verdiği vicdan azabıyla yapılacaktır.